Między manią a depresją. Choroba dwubiegunowa to piekło
Cierpiał na nią Wojciech Młynarski, Amy Winehouse, Sting. I cały tłum innych znanych osób. Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) często dopada wysokowrażliwców, osób z wysokim IQ, perfekcjonistów Według statystyk nawet co dziesiąty dorosły człowiek może mieć lżejsze lub cięższe zaburzenia z cechą dwubiegunowości.
Życie na huśtawce. Piekło. Emocjonalny rollercoaster. Tak o chorobie dwubiegunowej mówią nie tylko ci, którzy na nią chorują, ale też ich najbliżsi: rodzina, przyjaciele.
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się znaczącymi wahaniami nastroju. Nigdy nie wiadomo, co przyniesie kolejny dzień. Chory doświadcza naprzemiennych „wzlotów”: czyli manii albo hipomanii (która występuje do czterech dni), oraz „upadków” – depresji. Okresy maniakalne i depresyjne mogą być krótkie: trwać od kilku godzin do kilku dni, albo znacznie dłuższe: do kilku tygodni lub nawet miesięcy.
„Dwubiegunówka”, potocznie też nazywana depresją maniakalną pojawia się przed 35. rokiem życia. Długo może pozostawać nierozpoznana. Dlatego eksperci przyjęli, że aby stwierdzić chorobę afektywną dwubiegunową, wystarczy jeden epizod maniakalny i jeden depresyjny, który trwa co najmniej tydzień i stanowi zauważalną zmianę w stosunku do zwykłego dotychczasowego zachowania.
Jakie są fazy choroby dwubiegunowej?
- Mania. Epizod maniakalny można rozpoznać po nadmiernym nieuzasadnionym optymizmie, nadpobudliwości, silnym rozdrażnieniu, niewielkiej potrzebie snu. Cierpiącym na tę przypadłość wydaje się, że mogą zrobić wszystko, bo w ich umyśle żadne ograniczenia nie istnieją. Zwykle planują kilka rzeczy naraz, ale brakuje im konsekwencji w osiąganiu zamierzonych celów, a działania często są sprzeczne przy nielogicznych założeniach. Jednocześnie jednak mają mocne przekonanie, że osiągną sukces. Ich samoocena gwałtownie wzrasta i żyją w poczuciu własnej wyjątkowości. Często przeceniają swoją wewnętrzną moc, możliwości oraz umiejętności, ponieważ przestają racjonalnie myśleć. Mogą ryzykować finansowo (zaciągać pożyczki, w sposób niekontrolowany wydawać pieniądze), zrywać relacje (lub spontanicznie je nawiązywać), podejmować różne pochopne nieprzemyślane decyzje.
W czasie epizodu maniakalnego rozpiera ich energia, wpadają na pomysł za pomysłem i trudno ich powstrzymać. Takie zachowania najczęściej są wyczerpujące dla rodziny, przyjaciół czy współpracowników, przy czym o manii świadczy zmiana zwyczajowego postępowania.
Podczas manii często dochodzi do nadużywania alkoholu lub narkotyków. Czasami może zwracać uwagę spora zmiana w dotychczasowym wyglądzie, na przykład kolorów na jaskrawe lub makijażu na bardziej wyzywający. Chorzy na zaburzenie dwubiegunowe doświadczają gonitwy myśli, która objawia się nieprzerwanym potokiem słów. Ich umysł pracuje tak szybko, że mogą wymyślać rymy, frazy piosenek, przemowy i nie potrafią tego przerwać. Impulsywność może objawiać się spontanicznym tańcem lub silną potrzebą ruchu. Ta nadaktywność staje się zdezorganizowana lub nawet niebezpieczna do tego stopnia, że wymaga hospitalizacji. Podczas manii mogą wystąpić objawy psychotyczne. Psychoza to stan, w którym osoba nie jest w stanie odróżnić iluzji od rzeczywistości. Jej objawami są na przykład halucynacje czy fałszywe przekonanie o posiadaniu specjalnych mocy lub tożsamości – urojenia dotyczące siły uzdrawiania czy wynalzczości, posłannictwa, wielkiej misji. Objawy psychotyczne wskazują na nasiloną manię, która wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej i leczenia. - Hipomania. To mniej nasilone objawy manii, które trwają krócej (do czterech dni) i nie wpływają na życie w tak destrukcyjnym stopniu jak mania. Podczas hipomanii nie pojawiają się też objawy psychotyczne. Kontrola zachowań oraz krytycyzm zostają częściowo zachowana, ale osobę taką rozpiera energia i ma poczucie zwiększonej mocy. Dlatego podejmuje różne ambitne aktywności, które najczęściej są lekkomyślne, ale zazwyczaj nie kończy podjętych zadań. Hipomania często objawia się trudnościami z koncentracją uwagi. Zwykle ani pacjent, ani jego otoczenie nie widzi potrzeby leczenia i postrzega ten epizod jako poprawę po okresie depresyjnym.
- Depresja: ten epizod wygląda jak klasyczna depresja z różnym nasileniem jej objawów. Najczęściej jest to dojmujący smutek, brak energii do działania, niechęć do angażowania się w to, co kiedyś sprawiało przyjemność, poczucie bezradności i beznadziejności. Podczas tej fazy osoby z chorobą afektywną dwubiegunową mogą nie mieć siły, żeby wstać z łóżka, ponieważ żyją w przekonaniu, że ich życie nie ma sensu ani celowości. Ich pesymizm rośnie w siłę, podobnie jak lęk a obniża się libido. W odróżnieniu od depresji jednobiegunowej może wystąpić silniejsze rozdrażnienie, nerwowość, wahania nastrojów od płaczliwości po chwilową nieuzasadnioną radość oraz trudny do opanowania natłok myśli.
W tym czasie osoby chore na depresję maniakalną często albo nie mają apetytu i chudną, albo przybierają na wadze. Cierpią na bezsenność, albo są apatyczne. Mogą mówić lub myśleć o samobójstwie. Podobnie jak w przypadku epizodu maniakalnego występuje prawdopodobieństwo objawów psychotycznych, które wymagają natychmiastowej interwencji psychiatry.
- Mieszana faza depresji i manii. Epizod, w którym występują jednocześnie objawy depresji i manii. Szybka zmiana nastrojów i zachowań prowadzi do wysokiego poziomu drażliwości, wrogości, a nawet agresji fizycznej. Pacjenci w tej fazie mogą potrzebować hospitalizacji i kombinacji więcej niż jednego leku ze względu na bezpieczeństwo swoje i otoczenia.
Jakie są rodzaje choroby dwubiegunowej?
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu I: epizody depresyjne (zwykle liczne) rozdzielone są co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii. Występuje z jednakową częstotliwością u kobiet i mężczyzn.
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu II: epizody depresyjne (zwykle jeszcze częstsze niż w I typie tej choroby) rozdzielone są jednym lub kilkoma epizodami hipomanii. Częściej chorują na nie kobiety.
Cyklotymia, czyli zaburzenie afektywne dwubiegunowe z szybką zmianą faz: epizody nawracają z bardzo dużą częstotliwością lub przechodzą bezpośrednio jeden w drugi, czyli stają się stanem przewlekłym. W czasie 12 miesięcy pacjenci z tym rodzajem choroby dwubiegunowej doświadczają czterech lub więcej epizodów maniakalnych, hipomaniakalnych, depresyjnych lub mieszanych. Ten stan jest bardziej powszechny u kobiet, tych, które chorują na tarczycę. Manię lub depresję wywołują wówczas zaburzenia hormonalne. Ten rodzaj CHAD występuje u 15 do 20 procent pacjentów i są to większości kobiety.
Mania jednobiegunowa: nawracające stany maniakalne lub hipomaniakalne bez epizodów depresyjnych.
Jak leczyć dwubiegunówkę?
Leczenie choroby dwubiegunowej, na którą choruje około 3 proc. populacji (a wiele z jej pokrewnych zaburzeń oficjalnie niespełniających kryteriów tej choroby ma aż 6 proc) polega na kombinacji farmakoterapii (leki w większości przypadków przyjmowane są na stałe), psychoedukacji oraz psychoterapii.
