
Dysonans poznawczy, czyli niezgoda w myśleniu. Na czym polega?
Przekonanie o prawości i racjonalności własnych postaw jest mocno powiązane z poczuciem własnej wartości. Chcemy myśleć o sobie dobrze, chcemy postrzegać siebie jako osobę inteligentną, rozsądną i wartościową. Jednak utrzymanie takiego idealnego obrazu siebie nie jest łatwe. Dlatego stosujemy rozmaite mechanizmy, by wbrew wszystkiemu, czasem wbrew prawdzie, myśleć o sobie dobrze. Dzięki mechanizmowi dysonansu poznawczego jesteśmy w stanie poradzić sobie z naszymi działaniami, które niekoniecznie pasują do naszych własnych wyobrażeń o sobie. Pierwszą osobą, która dokładnie zbadała istnienie tego zjawiska, był Leon Festinger, który postanowił stworzyć eksperyment udowadniający, iż nasze czyny potrafią zmieniać nasze opinie!
Na czym polega dysonans poznawczy?
Mówiąc najogólniej, dysonans poznawczy to poczucie dyskomfortu spowodowane pojawieniem się sprzecznych elementów poznawczych, może pojawić się także wtedy, gdy nasze działa nie są zgodne z naszymi poglądami. W jaki sposób radzimy sobie z tym niemiłym uczuciem? Według psychologa Elliota Aronsona robimy to na trzy różne sposoby:
- poprzez podjęcie próby usprawiedliwienia swojego zachowania przez zmianę jednego z elementów sprzecznych,
- poprzez próbę usprawiedliwienia zachowania przez dodanie jakiegoś zgodnego elementu,
- poprzez zmianę swojego poglądu, tak aby był on zgodne, z tym co zrobiliśmy.
Dysonans poznawczy – przykład
Idealną ilustracją tego fenomenu jest choćby zachowanie palaczy. Zewsząd docierają do nich informacje o szkodliwości nałogu, o chorobach, które wywołuje, na każdym opakowaniu papierosów znajduje się zdjęcie człowieka, który zapłacił wysoką cenę za palenie papierosów, itd. Co robi palacz? Szuka usprawiedliwienia poprzez zaprzeczenie faktom: „Palenie nie jest wcale takie szkodliwe, mój wuj palił całe życie, zmarł w wieku 93 lat z zupełnie innego powodu”, „Przecież każdy choruje, ten który pali, też”. Wygłaszanie takich teorii pozwala na dalsze zaprzeczanie faktom i pozbycie się lęku związanego ze skutkami palenia.
Czytaj także: Uzależnienie: dlaczego jedni się uzależniają, a inni nie?
Nie daj się oszukiwać
Dysonans poznawczy towarzyszy nam w życiu prawie codziennie, nie da się go uniknąć. Warto jednak pamiętać o jego istnieniu i zastanowić się nad tym, w jaki sposób reagujemy na elementy, z którymi się nie zgadzamy. Pomimo tego, że zmiana postawy oraz zachowania nie jest wcale łatwa, warto popracować nad swoimi reakcjami na napotkane przesłanki i spróbować przekalkulować czy tym razem nie warto byłoby przypadkiem postąpić inaczej…
Czytaj też: Jak pozbyć się złych nawyków i zamienić je na dobre? Zacznij od zrobienia listy