Borderline, czyli osobowość z pogranicza – przyczyny, objawy, leczenie
Termin osobowość borderline został wprowadzony przez psychologa Robeta Knighta. Chciał on wydzielić grupę pacjentów, których zaburzenia psychiczne mieściły się pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenią) a neurotycznymi (nerwicami). W języku polskim możemy także zetknąć się z nazwą „osobowość z pogranicza” lub „osobowość typu borderline”. Czasami specjaliści używają angielskiej nazwy Borderline Personality Disorder oraz skrótu – BPD.
Czym jest osobowość borderline?
Zaburzenie osobowości borderline charakteryzuje się częstą zmianą emocji oraz burzliwymi i niestabilnymi relacjami z innymi ludźmi. Osoba zmagająca się z tym zaburzeniem będzie gwałtowna i impulsywna, a także będzie miała problem ze stabilnym postrzeganiem własnej osoby. W jednej chwili może być szczęśliwa i zadowolona, by zaraz poczuć smutek czy złość.
Borderline jest najczęściej diagnozowanym zaburzeniem osobowości. Specjaliści określają ją mianem osobowości naszych czasów. Szacuje się, że zaburzenie może dotykać od 1,6 do 6 proc. populacji. Ponad dwukrotnie częściej rozpoznawane jest u kobiet.
Borderline – przyczyny
Psychiatrzy i psychologowie wciąż nie znają dokładnej przyczyny występowania zaburzenia typu borderline. Zauważa się jednak, że ten typ zaburzeń częściej dotyka osób, które w dzieciństwie były narażone na niekorzystne czynniki środowiskowe. Wśród nich możemy wymienić m.in. przemoc i nałogi w rodzinie, intensywne kłótnie najbliższych osób, częsta rozłąka z bliskimi czy ciągły krytycyzm ze strony rodziców. Oprócz tego mogą to być także traumy, przez które osoba z zaburzeniem przechodziła w przeszłości, np. gwałt lub doświadczenie straty bliskiej osoby.
Niektórzy psychiatrzy wskazują także na czynniki biologiczne. Tę teorię argumentuje się faktem, że czasami pacjenci z borderline zauważają poprawę po przyjęciu leków psychotropowych. Zwolennicy tej teorii przekonują więc, że musi istnieć pewien związek pomiędzy zaburzeniem osobowości a nieprawidłowym poziomem neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym.
Czytaj także: Borderline i choroba dwubiegunowa. Jak je rozpoznać i czym się różnią?
Borderline – objawy
Najbardziej charakterystycznym objawem zaburzenia typu borderline jest chwiejność emocjonalna. Osoby z BPD mogą odczuwać wiele emocji w związku z tymi samymi osobami. Raz mogą je kochać, a za chwilę gniewać się na nie bez wyraźnego powodu. Ze szczególną intensywnością odczuwają emocje takie jak złość czy gniew. Dodatkowo u osób z borderline często zauważa się wahania nastroju, co prowadzi do rozdrażnienia. Co ważne, chwiejność nastroju połączona z intensywnością skrajnych emocji oraz impulsywnością może prowadzić do podejmowania prób samobójczych.
Osoby z zaburzeniami borderline będą także panicznie bały się odrzucenia, dlatego często same będą odrzucać, by nie narażać się na przykre doświadczenia. Takie osoby bardzo łatwo jest także urazić – nawet niewinnym stwierdzeniem, które przyjmą jako największą obelgę. Konsekwencją może być zerwanie relacji lub gwałtowne wycofanie się z niej. Czasami w takich momentach może pojawić się także agresja.
Charakterystyczne dla osób z borderline jest także wchodzenie w bardzo intensywne związki, które zazwyczaj są krótkotrwałe i dla osoby z zaburzeniem osobowości kończą się kryzysem emocjonalnym. Osoby z BPD będą miały także ogólny problem z podtrzymywaniem wszystkich działań, które nie przynoszą natychmiastowego efektu lub szybkiej satysfakcji.
Osoby zmagające się z zaburzeniami osobowości typu borderline będą miały także skłonność do impulsywnych działań stanowiących zagrożenie dla życia lub zdrowia. Działania te mogą być związane z życiem seksualnym, ale także z używaniem środków psychoaktywnych, napadowym objadaniem się, nagłym wydawaniem pieniędzy, samookaleczeniem się czy ryzykownym prowadzeniem samochodu.
Charakterystyczne jest także chroniczne poczucie pustki oraz trudność z określeniem tego, kim właściwie się jest. Czasami może pojawić się irracjonalne poczucie rozpadu własnej osobowości.
Borderline – leczenie
Zaburzenia osobowości borderline zazwyczaj leczy się dwutorowo: farmakologicznie oraz psychologicznie. Psychiatrzy po diagnozie najczęściej zapisują pacjentom leki z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny). Ponadto czasami lekarze decydują się na włączenie do leczenia małych dawek leków przeciwpsychotycznych. Ze względu na szczególne skłonności do uzależniania się, osobom z borderline raczej nie podaje się środków o działaniu uspakajającym (zwłaszcza pochodnych benzodiazepiny). Wszystkie przepisywane leki mają mieć jednak charakter doraźny. Długotrwałą metodą leczenia zaburzeń borderline jest psychoterapia.
Pacjenci z rozpoznanym zaburzeniem osobowości z pogranicza są najczęściej kierowani na psychoterapię w nurcie psychoanalitycznym oraz jej pochodnymi, takimi jak terapia oparta na mentalizacji lub terapia skoncentrowana na przeniesieniu. Udowodniona naukowo jest także skuteczność terapii dialektyczno-behawioralnej, wywodzącej się z nurtu terapii poznawczo-behawioralnej.
Niestety leczenie zaburzeń z pogranicza zazwyczaj trwa długo, dlatego pacjenci muszą uzbroić się w cierpliwość, co nie zawsze jest dla nich łatwe. Czasami pacjenci szybko rezygnują z terapii i nie mają motywacji do podejmowania dalszego leczenia. Psychoterapeuci wskazują również na częsty brak zaufania wśród osób ze zdiagnozowanym zaburzeniem borderline, a to często kończy się porzuceniem terapii.
Czytaj także: Jaką psychoterapię wybrać: psychodynamiczną, Gestalt czy systemową?
